Jeżeli pomimo zapadłego wyroku skazującego na karę pozbawienia wolności (oczywiście orzeczonej bezwzględnie, tj. bez warunkowego zawieszenia jej wykonania), z różnych przyczyn nie rozpoczęliśmy jeszcze wykonywania orzeczonej kary, możemy domagać się przesunięcia terminu osadzenia, składając do sądu wniosek o odroczenie wykonania kary. Wniosek taki, by był skuteczny, musi być poparty zaistnieniem określonych, prawem przewidzianych, sytuacji, w których może zostać udzielone odroczenie wykonania kary. Przy czym analogicznie, jak przy przerwie w odbywaniu kary, zostały przez ustawodawcę przewidziane także sytuacje, gdy sąd będzie musiał odroczyć wykonanie kary.
Jakie są podstawy odroczenia wykonania kary?
Podstawy odroczenia wykonania kary dzielą się na obligatoryjne (których zaistnienie samo w sobie przesądza o konieczności uwzględnienia wniosku), oraz fakultatywne (gdzie nawet zaistnienie przewidzianych prawem okoliczności, jeszcze nie przesądza o zasadności wniosku, lecz decyzja w tym przedmiocie zależy od uznania sądu).
Do obligatoryjnych powodów odroczenia wykonania kary należą, tak samo jak przy przerwie w karze, stwierdzona u skazanego choroba psychiczna, lub inna ciężka choroba, uniemożliwiająca wykonywanie kary. Przy czym ciężka choroba to taki stan skazanego, w którym umieszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo.
Aktualne są w omawianym zakresie wywody poczynione w artykule dotyczącym przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności, jednak dla jasności i przejrzystości zostaną one tutaj w najistotniejszym zakresie przetransponowane.
Wobec powyższego podstawą obligatoryjnego odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności nie są jakiekolwiek problemy zdrowotne skazanego, lecz stosowanie tej instytucji zostało zarezerwowane do sytuacji naprawę wyjątkowych. Dotyczy schorzeń skazanego, których nieleczenie, lub leczenie w warunkach zakładu karnego może zagrozić życiu skazanego, lub spowodować poważne niebezpieczeństwo dla jego zdrowia (zob. postanowienie SA Kraków z dnia 10 lutego 2016 roku, sygn. akt II AKzw 1286/15). Powszechne problemy zdrowotne nie mogą stanowić podstawy odroczenia wykonania kary, albowiem w tych wypadkach pomocy medycznej udziela Więzienna Służba Zdrowia, składająca się z ambulatoriów mieszczących się w zakładach karnych i aresztach śledczych, jak też ze szpitali z oddziałami specjalistycznymi o różnym profilu.
Warto w tym miejscu dodać, że stwierdzenie wyżej opisanych okoliczności wymaga uzyskania wiadomości specjalnych, tj. konieczności powołania biegłych. Oczywiście nie oznacza to, że sąd w każdym wypadku wskazywanej przez skazanego dolegliwości zdrowotnej będzie zmuszony biegłych powoływać. Uczyni to dopiero, gdy na podstawie zaistniałych w sprawie okoliczności (w tym treści zaświadczenia lekarskiego wydanego w zakładzie karnym) dojdzie do przekonania, że opinia taka jest niezbędna.
Istotne jest także, że skazany musi jasno wyrazić we wniosku, na jaką dolegliwość cierpi, którą jego zdaniem należy uznać za wymienioną wyżej ciężką chorobę, uniemożliwiającą wykonanie kary pozbawienia wolności. Nie może tym samym oczekiwać, że po złożonym wniosku, sąd zbada z urzędu każdy możliwy aspekt jego zdrowia (zob. postanowienie SA Kraków z dnia 15 grudnia 2016 roku, sygn. akt II AKzw 976/16).
Okres na jaki następuje odroczenie wykonania kary nie jest limitowany i trwa do czasu ustania przeszkody.
Fakultatywne podstawy odroczenia wykonania kary zachodzą natomiast wówczas, gdy natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki. Będzie to chociażby konieczność roztoczenia opieki nad chorym członkiem rodziny, którą to opiekę może udzielić tylko skazany, czy zapewnienia członkom rodziny środków do życia na czas pobytu skazanego w zakładzie karnym, jeżeli tylko on może to uczynić.
Przy czym, ważnych względów rodzinnych czy osobistych nie można mylić z naturalnymi następstwami faktu skazania na karę pozbawienia wolności i osadzenia w zakładzie karnym, jak pogorszenie stanu majątkowego najbliższych skazanego, na których utrzymanie skazany łożył, czy pogorszenie stanu psychicznego członków jego rodziny, w tym dzieci. Sytuacje takie dotykają znakomitą większość rodzin osób osadzonych w zakładzie karnym (zob. postanowienie SA Kraków z dnia 22 kwietnia 2016 r. sygn. akt II AKzw 333/16)
Istotne jest przy tym, że zaistniałe okoliczności muszą się nadawać do osobistej poprawy przez skazanego, i jak już to wyżej zostało zarysowane – tylko przez niego. Innymi słowy, jeżeli np. inny krewny będzie mógł roztoczyć opiekę nad chorym członkiem rodziny, spodziewanie się uwzględnienia wniosku o odroczenie kary jest co najmniej naiwne. W takim układzie bezprzedmiotowe jest powoływanie się na tą okoliczność, która może zostać uwzględniona co najwyżej przez przeoczenie.
Nadto trzeba zwrócić uwagę na fakt, że wyżej przedstawione skutki ma wywoływać natychmiastowe wykonanie kary, a nie wykonanie kary w ogóle. Zatem, jeżeli wniosek jest składany w kilka czy kilkanaście miesięcy po uzyskaniu przez zapadłe orzeczenie waloru prawomocności i wykonalności, co do zasady nie można mówić o natychmiastowym wykonaniu orzeczenia, wobec czego szansa na uwzględnienie fakultatywnych podstaw odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności istotnie maleje.
Jeżeli dojdzie do udzielenia, z ostatnio wymienionych przyczyn, odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności, ustawa limituje długość tego odroczenia, stanowiąc iż maksymalnie odroczenie może nastąpić na okres nieprzekraczający łącznie jednego roku.
Wniosek o odroczenie wykonania kary, niezależnie od podnoszonych w nim powodów podlega opłacie w wysokości 80 złotych. Jednakże skazany zawsze może domagać się zwolnienia z tej opłaty, jeżeli nie jest w stanie, ze względu na swój stan majątkowy, kwoty uiścić.
Z wnioskiem należy wystąpić do sądu który wydawał orzeczenie w I instancji (będzie to albo sąd rejonowy albo sąd okręgowy).
Jeżeli sąd nie uwzględni wniosku o odroczenie wykonania kary, skazanemu przysługuje zażalenie do sądu odwoławczego, którym będzie w zależności, który sąd wydawał orzeczenie w I instancji – bądź sąd okręgowy, bądź sąd apelacyjny.
Abstrakt
Osoba skazana na karę pozbawienia wolności, która jeszcze nie została osadzona, może domagać się od sądu odroczenia wykonania tej kar. Musi w tym celu złożyć wniosek do sądu, który wydawał wyrok w I instancji. We wniosku tym musi powołać się na zaistniałe okoliczności, takie jak choroba psychiczna lub inna ciężka choroba uniemożliwiająca odbywanie tej kary, albo na okoliczności w świetle których natychmiastowe wykonanie kary spowodowałoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki. Wniosek podlega opłacie w wysokości 80 złotych, jednakże we wniosku można domagać się zwolnienia z tej opłaty, jeżeli wnioskodawca nie ma środków na uiszczenie tej sumy. Na negatywną decyzję sądu przysługuje zażalenie do sądu wyższej instancji.
Podstawa prawna: art. 150 i 151 kkw oraz art. 15 ust. 1 pkt 1 ustawy o opłatach w sprawach karnych.
Stan prawny na 26 lipca 2016 roku.